Συλλογικό έργο – Ο Άχρηστος Πλανήτης και Άλλα Σοβιετικά Διηγήματα Επιστημονικής Φαντασίας |

Η Σοβιετική Ένωση ή αλλιώς η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών διαλύθηκε το 1991 και το 2016 συμπληρώνονται 25 χρόνια που έπαψε να υπάρχει. Το λογοτεχνικό είδος της επιστημονικής φαντασίας ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο σε αυτή την αχανή χώρα, όπως μας πληροφορεί ο μεταφραστής Γιάννης Στολτίδης στην ιδιαιτέρως κατατοπιστική εισαγωγή του και το βιβλίο με τίτλο Ο Άχρηστος Πλανήτης και Άλλα Σοβιετικά Διηγήματα Επιστημονικής Φαντασίας που κυκλοφόρησε φέτος είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να γνωρίσουμε αξιολογότατα σοβιετικά διηγήματα επιστημονικής φαντασίας.
Απ’ την εισαγωγή αντλούμε και πολλές πληροφορίες σχετικά με το είδος της επιστημονικής φαντασίας στη Σοβιετική Ένωση, όπως ότι τα θέματα με τα οποία καταπιάνονται οι συγγραφείς επικεντρώνονταν στα κοινωνικά, πολιτικά και υπαρξιακά θέματα, δίχως να αποτελούν εξαίρεση τα διηγήματα του εν λόγω βιβλίου. Εντύπωση ακόμη προκαλεί ότι η άνθηση στη σοβιετική κοινωνία, ιδίως στις δεκαετίες του ’60 και ’70 αντικατοπτριζόταν από την μεγάλη παραγωγή λογοτεχνικών έργων για νέους και παιδιά, την μετάφραση έργων επιστημονικής φαντασίας κυρίως αγγλόφωνων συγγραφέων, καθώς και την καθιέρωση των λογοτεχνικών βραβείων Αελίτα, το 1981, η οποία αποτελούσε την μεγαλύτερη διάκριση για τους σοβιετικούς συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας.
Ο μικρός, αλλά ιδιαίτερα δραστήριος εκδοτικός οίκος της Θεσσαλονίκης, η Άγνωστη Καντάθ που εξειδικεύεται στο είδος της επιστημονικής φαντασίας, του φανταστικού και του τρόμου, ανέλαβε και έφερε εις πέρας με μεγάλη επιτυχία να μας συστήσει ουσιαστικά Σοβιετικούς συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας μέσα από επτά διηγήματα. Το βιβλίο είναι ιδιαίτερα καλαίσθητο, με άκρως εμπνευσμένο το πολύ όμορφο και προσεγμένο εξώφυλλο, όπου μεταξύ των άλλων ο παρατηρητικός αναγνώστης βλέπει έναν πύραυλο με τα διακριτικά СССР (η συντομογραφία της Ε.Σ.Σ.Δ.), ένα σφυροδρέπανο, ιπτάμενους δίσκους και ρομπότ.
Ο Άχρηστος Πλανήτης, λοιπόν περιλαμβάνει επτά διηγήματα από τους πιο αντιπροσωπευτικούς σοβιετικούς συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας και συγκεκριμένα από τους αδερφούς Αρκάντι και Μπόρις Στρουγκάτσκι, τον Βλαντιμίρ Γκριγκόριεφ, την Όλγα Λαριόνοβα, τον Βίκτορα Σαπάριν, τον Ανατόλι Ντνιέπροφ, τον Γιέρμαν Μαξίμοφ και το συγγραφικό δίδυμο Γιερεμέι Παρνόφ και Μιχαήλ Έμτσεφ. Συγγραφείς με αξιόλογο λογοτεχνικό έργο στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας, οι οποίοι όμως άσκησαν επιτυχημένα και επιστημονικό έργο είτε ως μαθηματικοί, ως φυσικοί και ως μαθηματικοί. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως σ’ αυτή του συγγραφικού δίδυμου Γιερεμέι Παρνόφ και Μιχαήλ Έμτσεφ το έργο τους Παγκόσμια Ψυχή πέρασε τα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης και έκανε διεθνή επιτυχία.
Οι ιστορίες που θα διαβάσουμε ποικίλουν ως προς την θεματολογία τους, αλλά συγκλίνουν ως προς τον κοινωνικό προβληματισμό, την υπαρξιακή αγωνία και την αισιοδοξία για ένα καλύτερο μέλλον, χαρακτηριστικό συνυφασμένο με την σοβιετική κοινωνία. Δύο λόγια για κάθε ιστορία είναι απαραίτητη για το περί τίνος πρόκειται. Έτσι στο Κέρας της Αφθονίας η ανακάλυψη μια εφεύρεσης που μετατρέπει τα άχρηστα αντικείμενα σε χρήσιμα και το ανάποδο, οδηγεί σε μια ανθρώπινη τραγωδία, ενώ στον Αυθορμητισμό συναντάμε ένα ρομπότ, που αποφασίζει να πράξει αυτοβούλως σκορπώντας τον τρόμο και το χάος στο ινστιτούτο που εργάζεται. Στην Τελευταία Πύλη για την Αίγια οι κάτοικοι της γης έρχονται σε επαφή με τους κατοίκους του Άρη, τον πολιτισμό και την τεχνολογία τους, όμως ένα αντικείμενο που μεταφέρουν στη γη θα αποτελέσει απειλή για την μικρή κοινωνία ενός γήινου χωριού. Την εξιστόρηση μιας διαστημικής εξερευνητικής αποστολής και ενός απρόσμενου γεγονότος θα συναντήσουμε στο ομώνυμο διήγημα, ενώ στη Δίκη του Ταντάλου, η απόδραση ενός ιού από μια φυλακή μικροβίων θα τον φέρει αντιμέτωπο σε δίκη για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ο σχεδιασμός της τέλειας κοινωνίας με την ανάσταση ενός πτώματος, το οποίο θα οδηγηθεί στην απόδραση αφού δουλεύει ακατάπαυστα για ψίχουλα διαβάζουμε στο Ο Κόσμος Όπου Εξαφανίσθηκα, ενώ η προσπάθεια για λύτρωση ενός λαού που οδηγείται στην πιο ολέθρια καταδίκη περιγράφεται στο Το Έσχατο Κατώφλι.
Κλείνοντας την παρουσίαση θα έλεγα ότι τα διηγήματα του εν λόγω τόμου διαβάζονται με μεγάλο ενδιαφέρον από τους φαν της επιστημονική φαντασίας και όχι μόνο. Ίσως ο Άχρηστος Πλανήτης να είναι μια αφορμή για την ανακάλυψη και μετάφραση στην Ελλάδα και άλλων έργων επιστημονικής φαντασίας από την τεράστια δεξαμενή του είδους που υπήρχε στην Σοβιετική Ένωση.